2012.07.21

Życie jest piękne: Synestezja

Czy podczas jedzenia można słyszeć muzykę a słuchając muzyki widzieć kolory? Czy czytając alfabet można czuć smak albo zapach? Tak! Jeśli tylko jesteśmy synestetami!

Otaczający nas świat odbieramy za pomocą zmysłów. Informacje płynące z niego czyli zapachy, barwy, kształty, dźwięki a także informacje w postaci liter, liczb czy nut odczytujemy za pomocą zmysłu węchu, smaku, wzroku, dotyku (czucia skórnego) i słuchu. Tak jest u większości ludzi i zwierząt. Czasami jednak dzieje się inaczej i świat zewnętrzny odbierany jest w mniej „tradycyjny sposób”.

Czasami zdarza się tak, że bodźce wywołujące zazwyczaj doznania jednego, konkretnego zmysłu wywołują wrażenia z innych narządów zmysłowych. Takie zjawisko nazywamy synestezją czyli jednością wrażeń. W takiej sytuacji liczby lub dźwięki mogą być kolorami a barwy mogą być odczuwane jako np. bodźce temperaturowe czy dotykowe. Istotą „kolorowego słyszenia” jest łączenie danego dźwięku z konkretnym kolorem. Inną sytuacją jest przypadek gdy dana litera lub liczba powoduje widzenie określonej barwy. Synesteta może widzieć np. liczbę 5 jako kolor czerwony a słowo „dom” wywołuje u niego wrażenie barwy niebieskiej. Inny obdarzony taka zdolnością człowiek może w odpowiedzi na zapach słyszeć konkretne dźwięki lub odwrotnie, te określone dźwięki odbierać jako zimno, ciepło, chropowatość czy miękkość. Co ważne, każda z takich osób obdarzonych zdolnością synestezji widzi świat inaczej: dla jednego 8 to niebieski dla innego to czerwony itp. Taki sposób odbierania łączy zazwyczaj dwa zmysły: wzroku - słuchu, zapachu- słuchu itp. ale mogą zdarzać się wypadki łączenia trzech lub nawet więcej zmysłów w odczuwaniu bodźca przeznaczonego zazwyczaj tylko dla jednego narządy zmysłu. Jednym z ogromnie ciekawych przypadków łączenia kilku wrażeń zmysłowych jest sposób w jaki robił to rosyjski dziennikarz Salomon Szereszewski. Przykładowo dźwięk o wysokości 50 Hz i 100db jawił mu się jako „brązowa smuga na ciemnym tle z czerwonymi języczkami” i odczuwał wtedy smak barszczu.

Innymi sławnymi synestetami byli muzycy: Franciszek Liszt, Nikołaj Rimski - Korsakow, Aleksander Skriabin, malarz Vasily Kandinsky (widział kolory jako smaki i dźwięki) oraz pisarze Arthur Rimbaud i Vladimir Nabokov. U Nabokova litery wywoływały wrażenia wzrokowe. Każda litera alfabetu miała swój kolorystyczny odpowiednik, choćby litera C - była jasnoniebieska. Czasem nawet jawiły się jako przedmioty w określonym kolorze np. P - niedojrzałe jabłko.

Odczucia jakich doświadczał Arthur Rimbaud oddaje wiersz „Samogłoska”

Jakie są przyczyny takiego nadzwyczajnego widzenia świata? Koncepcje psychologiczne wyjaśniały zjawisko synestezji opierając się m. in. na wybujałej wyobraźni, chęci wyróżnienia się, nadmiernie utrwalonych wspomnieniach z dzieciństwa, lub skłonności do posługiwania się metaforami. W miarę rozwoju nauk biologicznych i psychofizjologicznych stwierdzono, że zjawisko to ma podłoże neuronalne. Teorię oparto na krzyżowaniu się pobudzeń ośrodków w mózgu odpowiadających za analizę bodźców odbieranych przez poszczególne narządy zmysłu (np. analizę kolorów i graficznych kształtów cyfr) i istnieniu dodatkowych połączeń pomiędzy takimi ośrodkami. Wykazano, że w niedojrzałym mózgu istnieje nadmiar połączeń pomiędzy różnymi ośrodkami sterującymi konkretnymi funkcjami. Zjawisko synestezji może być wynikiem zaburzeń w zanikaniu tych połączeń. Takie zanikanie ma normalnie miejsce w rozwijającym się mózgu. Inna teoria wyjaśnia to zjawisko jako brak równowagi chemicznej w mózgu - zaburzenia pobudzania i hamowania ośrodków poprzez związki chemiczne - neuroprzekaźniki.

Niezależnie jednak od przyczyn, które z całą pewnością warte są dalszego zgłębiania, zjawisko synestezji jest niebywale interesujące. Jest tylko jednym wśród całej masy procesów zachodzących w mózgu, które na każdym kroku pokazują nam jak wspaniałym, skomplikowanym i ciągle niepoznanym do końca „narzędziem” dysponujemy.

Wielu ciekawych informacji o synestezji dostarczy artykuł Magdaleny Sendereckiej:

Agnieszka Michalska

Archiwum:

Życie jest piękne (1), Życie jest piękne (2), Życie jest piękne (3), Życie jest piękne (4), Życie jest piękne (5)